2016թ. ապրիլյան պատերազմն իր ծավալներով և երկկողմ կորուստներով աննախադեպ էր վերջին 22 տարիների ընթացքում, իմա՝ ղարաբաղյան հակամարտության գոտում 1994թ. մայիսի 12-ի հրադադարի անժամկետ համաձայնագրից ի վեր:
Ապրիլյան պատերազմից սերտած մի քանի դասերի մասին. Մասիս Մայիլյանի հոդվածը
ՍՏԵՓԱՆԱԿԵՐՏ, 24 օգոստոսի, ԱՐՑԱԽՊՐԵՍ: Այս մասին Ազդակ օրաթերթում գրել է Արցախի արտաքին և անվտանգության քաղաքականության հանրային խորհրդի նախագահ Մասիս Մայիլյանը:
Այդ փաստաթուղթը, ինչպես և մյուս համաձայնագրերը՝ ստորագրված 1994-1995թթ. ԼՂՀ-ի, Հայաստանի և Ադրբեջանի հանրապետությունների պաշտպանական գերատեսչությունների ղեկավարների կողմից, նախատեսում էր ապահովել անժամկետ հրադադարի փոխակերպումը հաստատուն խաղաղության:
Ինքնիշխան ԼՂՀ-ի նկատմամբ Ադրբեջանի սանձազերծած նոր ագրեսիան հաստատեց, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հովանավորությամբ բանակցային գործընթացի առաջնահերթությունը պետք է լինի հրադադարի կայունացումը և ռազմական գործողությունների զարգացման բացառումը: Միայն դրանից հետո հնարավոր կլինի ղարաբաղա-ադրբեջանական միջպետական հակամարտության կարգավորման քաղաքական խնդիրների քննարկումը:
Ապրիլին և դրան հաջորդած ամիսներին հայ քաղաքական, հասարակական շատ գործիչներ և փորձագետներ վերաիմաստավորեցին իրենց նախկին մոտեցումները: Շատ հետաքրքիր էր ընթերցել հայկական էլիտայի ներկայացուցիչների նոր հայտարարությունները. նրանք սկսել են հանդես գալ ավելի իրատեսական դիրքերից: Օրինակ, եթե նախկինում հայ շատ ինտելեկտուալներ հնարավոր էին համարում ԼՂՀ որոշակի տարածքների փոխանակումը խաղաղության և անվտանգության դիմաց, ապա ապրիլին նրանց հասու եղավ այն ընկալումը, որ ցանկացած տարածքի հանձնումը Ադրբեջանին նոր պատերազմի և ցեղասպանական գործողությունների աղբյուր կդառնա: Ադրբեջանական զինվորականների կողմից ԼՂՀ քաղաքացիական անձանց և զինվորականների նկատմամբ գործած ռազմական հանցագործությունները դրանում կասկածելու տեղ անգամ չեն թողել:
Պատերազմը Արցախի, Հայաստանի Հանրապետության և սփյուռքի համար հերթական ինքնակազմակերպման պատճառ դարձավ: Հազարավոր մարդիկ, չսպասելով զինվորագրման հայտարարմանը, մեկնեցին սահմաններ՝ պաշտպանելու համար Արցախը: Մի քանի հազար անհատներ ու կազմակերպություններ էլ որոշեցին ֆինանսապես և նյութապես աջակցել ԼՂՀ Պաշտպանության բանակին և տուժած բնակչությանը: Ստացվող օգնությունը համակարգելու, թիկունքային և ինժեներական աշխատանքները կազմակերպելու նպատակով ԼՂՀ կառավարությունը արդեն իսկ ապրիլի 4-ին ստեղծեց օպերատիվ շտաբ և գումարների փոխանցման համար հատուկ հաշվեհամարներ բացեց: Երբ սփյուռքի իմ ընկերները, ծանոթներն ու բարեկամները զանգում էին ինձ ու հարցնում, թե ինչպես կարող են օգնել Արցախին, ես նրանց ուղարկում էի ԼՂՀ ֆինանսների նախարարության հրապարակած հաշվեհամարները: Նրանցից ոմանց համար զարմանալի էր ինձնից ստանալ նման երաշխավորություն, իմանալով, որ վերջին տարիներին ես պետական կառույցներում չեմ աշխատում: Իմ դիրքրոշումը կայանում էր նրանում, որ ստեղծված արտակարգ իրավիճակներում շատ ավելի արդյունավետ է աշխատել կառուցակարգված: Եղել և մնում եմ այն համոզմունքին, որ ի նպաստ համահայկական խնդրի՝ Արցախի պաշտպանության և անվտանգության ապահովման, ժողովված բոլոր միջոցները ծախսվում են նպատակային: Վստահությունն ամրապնդում են օպերատիվ շտաբի աշխատանքի թափանցիկությունը, ստացված և ծախսված միջոցների հաշվետվությունների պարբերաբար հրապարակումը:
Տեղեկատվական թափանցիկության ևս մեկ դրսևորումներից էր ԼՂՀ կառավարության կողմից Հայաստանի Հանրապետության և Արցախի քաղաքական ու հասարակական գործիչների համար յուրատեսակ հաշվետվությունը: ԼՂՀ պաշտպանունակությունն ամրապնդելու անհրաժեշտությունը համախմբել է քաղաքական տարբեր հայացքներ ունեցող անձանց: ԼՂՀ վարչապետի, փոխվարչապետի, պաշտպանության նախարարի և ազգային անվտանգության ծառայության տնօրենի հետ հանդիպումներից հետո խումբը հնարավորություն ունեցավ ծանոթանալու սահմանագծի ողջ երկայնքով տարված աշխատանքներին: Մենք՝ խմբի ներկայացուցիչներս, տպավորված էինք իրականացված աշխատանքների ծավալով. դրանք և´ նոր ինժեներական կառույցներն էին, և մեր զինված ուժերի առաջնագծի զինումը հետախուզական ու կապի ժամանակակից միջոցներով, այդ թվում՝ սեփական գիտական մշակումների կիրառմամբ, և դիրքերում ռազմական հերթապահություն անող զինվորների համար ավելի ապահով պայմանների ստեղծումը, և զինվորականների կենցաղային պայմանների բարելավումը և այլն:
Քիչ աշխատանք չի արված, բայց աշխատանքները բոլոր ուղղություններով եռանդուն շարունակվում են: Ընդհանուր գնահատականներով՝ կատարված աշխատանքների ծավալները գերազանցում են ֆինանսների նախարարության հատուկ հաշվեհամարից ծախսված միջոցները: Դա բացատրվում է նրանով, որ Արցախի և Հայաստանի Հանրապետության շինարարական և այլ կազմակերպություններ ինժեներական կառույցների շինարարության համար անհատույց տրամադրել են իրենց տեխնիկան և այլ միջոցներ:
Կարևոր եմ համարում այն հանգամանքը, որ ուժային կառույցների ղեկավարները ԼՂՀ քաղաքական ղեկավարության աջակցությամբ ակտիվորեն զբաղվում են Արցախի պաշտպանունակության ամրապնդմամբ ոչ միայն ավանդական միջոցներով, այլ նաև ժամանակակից տեխնոլոգիաների կիրառմամբ՝ ներառյալ սեփականը: Սեփական մշակումների կազմակերպումը և բանակի կարիքների համար դրանց կիրառումը ոչ միայն կնպաստեն հանրապետության պաշտպանունակության ամրապնդմանը, այլ նաև հետագայում դրանք կարող են գաղտնազերծվել քաղաքացիական կարիքների համար: Այսինքն՝ հավաքված միջոցների մի մասը փաստորեն յուրօրինակ ներդրում է ԼՂՀ-ի գիտության, պաշտպանության և տնտեսության մեջ:
Ըստ խմբի մասնակից, մասնագիտացված ռազմական razm.info կայքի համակարգող ԿարենՎրթանեսյանի գնահատականի՝ Արցախում փաստացի ստեղծվում է C4ISR արդիական համակարգ (Command, Control, Communications, Computers, Intelligence, Surveillance and Reconnaissance — հրամանատարում, վերահսկում, հաղորդակցություն, համակարգիչներ, հետախուզություն, դիտարկում և տեղորոշում)։
Ինչպես հայտնի է, յուրաքանչյուր նոր իրավիճակ ներառում է ինչպես նոր մարտահրավերներ, այնպես էլ նոր հնարավորություններ: Հայության համար հետապրիլյան խնդիրը մարտահրավերների չեզոքացումն է և նորահայտ հնարավորությունների առավելագույնս օգտագործումը: Արցախյան բանակի պաշտպանական համակարգի սկսված և քաղաքացիական վերահսկողությամբ շարունակվող արդիականացումը, որը պահանջում է մեր ժողովրդի հետագա աջակցությունը, Արցախի պաշտպանունակությունը կհասցնի որակական նոր մակարդակի և կդառնա հակառակորդին զսպելու առանցքային միջոց: Սա այն հնարավորությունն է, որը մենք պետք է առավելագույնս օգտագործենք՝ համազգային հրատապ խնդրի լուծման համար:
Հիշեցնեմ, որ հանգանակությունը շարունակվում է, և բոլոր ցանկացողները կարող են հատուկ հաշվեհամարին առցանց փոխանցում կատարել հետևյալ հղմամբ՝
http://minfin-nkr.am/?section=payameria/index
Մասիս Մայիլյան՝
Արցախի արտաքին և անվտանգության քաղաքականության հանրային խորհրդի նախագահ
