Ռուսական մամուլը քննարկում է Ադրբեջանում ծայրահեղական իսլամի թեման:
ԻՊ կազմում կռված գրոհայինները Ադրբեջանում կարող են դիմել որոշակի գործողությունների
ՍՏԵՓԱՆԱԿԵՐՏ, 29 հունիսի, ԱՐՑԱԽՊՐԵՍ։ Հարցը ներկայացվում է այն կտրվածքով, որ ըստ վիճակագրական տվյալների` ԱՊՀ երկրների շարքում Ադրբեջանը երրորդն է Իսլամական պետության շարքերում կռվող քաղաքացիների թվաքանակով: Եւ այժմ, երբ Սիրիայում եւ Իրաքում այդ կազմակերպության գրոհայինների դեմ պայքարի շրջանակները սեղմվում են, մեծ է հավանականությունը, որ Ադրբեջանից ժամանակին հեռացած եւ ԻՊ-ին անդամակցած գրոհայինների մի զգալի մասը տարբեր ճանապաարհներով վերադառնում է հայրենիք:
Այդ մասին ԱՊՀ Հակաահաբեկչական կենտրոնի ղեկավար Անդրեյ Նովիկովը հայտարարել է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստում: Նա ասել է, որ Ռուսաստանից, Ադրբեջանից, Ղազախստանից եւ Ուզբեկստանից Սիրիա եւ Իրաք անցած գրոհայինները «ստանալով մարտական փորձ, սկսել են զանգվածաբար վերադառնալ ԱՊՀ պետությունների տարածք»: Այդ առթիվ թուրքական «Միլլիեթ» թերթը գրել է, որ ԻՊ կազմում կռված գրոհայինները, վերադառնալով Ադրբեջան` «կարող են դիմել որոշակի գործողությունների` ինչպես դա եղավ Իրանում»: Թուրքական թերթն ակնհայտորեն նկատի է ունենում վերջերս Թեհրանում տեղի ունեցած երկու ահաբեկչությունները, որոնց զոհ գնաց մեկուկես տասնյակ մարդ:
Մեկնաբանները նկատել են տալիս, որ Ադրբեջանում քաղաքական ընդդիմության նկատմամբ գործադրվող բռնությունները մարդկանց այլ ելք չեն թողնում, քան փոփոխությունների հույսը կապել իսլամական գաղափարախոսության այս կամ այն ուղղության հետ: Ըստ շրջանառվող տեսակետների, ներկայումս Ադրբեջանը ենթարկվում է իսլամական շարժման երկու` Իրանից եւ Դաղստանից եկող հոսանքների ճնշմանը: Իրանից Ադրբեջան են թափանցում իսլամի շիա ուղղության քարոզիչներ, իսկ Դաղստանից` վահաբիստներ, որոնք սերտորեն կապված են արաբական աշխարհի հետ:
Կա հավանականություն, որ այդ երկու ուղղությունների հետեւորդների միջեւ կարող է հասունանալ հակասություն: Ադրբեջանի կրոնական կազմակերպությունների հարցերով պետական կոմիտեի նախկին նախագահ Ռաֆիկ Ալիեւը զգուշանում է, որ հասարակության երկփեղկվածությունը սուննի եւ շիա ուղղությունների հղի է քաղաքական կայունության խաթարման վտանգով: Ներկայումս Հոլանդիայում քաղաքական վտարանդու կարգաավիճակով բնակվող Արիֆ Յունուսովը գտնում է, որ Մերձավոր Արեւելքում իրավիճակը թելադրում է կատարել ընտրություն:
Նրա գնահատմամբ` Ադրբեջանն ունի երեք հնարավորություն` ընտրել ռուսական կողմնորոշում, գնալ Արեւմուտքին ընդառաջ կամ վերափոխվել որպես իսլամական աշխարհի մաս: Յունուսովը կարծում է, որ ռուսական ուղղությունը հասարակության մեծամասնության կողմից չի ընդունվում, Արեւմուտքի հանդեպ վստահություն չկա: Մնում է երրորդ ճանապարհը, բայց այստեղ էլ ծագում է լրացուցիչ ընտրության հարց, քանի որ իսլամական աշխարհն իր հերթին տրոհված է սուննի եւ շիա խմբավորումների:
Մի կողմում սուննի Թուրքիան եւ Սաուդյան Արաբիան են, մյուսում` շիա Իրանը եւ նրա դաշնակից երկրներն ու շարժումները: Թեեւ Ադրբեջանում մեծ է Թուրքիայի քաղաքական ազդեցությունը, բայց քաղաքակրթական իմաստով այն իրանական ազդեցության գոտում է: Մի կողմ թողնելով Ադրբեջանի աշխարհաքաղաքական եւ էթնիկ-կրոնական ընտրության հարցը, ստեղծված իրավիճակում հարկ է ուշադրություն դարձնել այն հավանականությանը, որ Սիրիայից եւ Իրաքից զանգվածաբար վերադարձող գրոհայինները, որոնք ԻՊ շարքերում տարիներ շարունակ կռվել եւ մարտական որոշակի հմտություններ են ձեռք բերել, կարող են պայմանագրային զինծառայողների անվան տակ ներգրավվել ղարաբաղա-ադրբեջանական զորքերի շփման գծում:
Նման փորձ Ադրբեջանն ունի. 1990-91թ.թ. Ադրբեջանը ԽՍՀՄ տարածքում հավաքագրել է Աֆղանստանում ծառայություն անցած հարյուրավոր սպաների, ներում է շնորհել հազարավոոր դատապարտյալների եւ մարդկային այդ կոնտինգենտից կազմավորել ՆԳՆ հատուկ նշանակության ջոկատներ: «Օմոն»-ական ընդհանուր անվանումով հայտնի այդ ավազակախմբերը ԼՂԻՄ-ում, Շահումյանի շրջանում եւ Գետաշենում մի շարք ռազմագործողություններ են իրականացրել` ունենալով ԽՍՀՄ ՆԳՆ ներքին զորքերի եւ խորհրդային բանակի աջակցությունը:
Ներկա փուլում ԻՊ շարքերում կռված եւ Ադրբեջան վերադարձած անձանցից հատուկ նշանակության ջոկատների կազմավորումը քաղաքական նկատառումներից ելնելով քիչ հավանական է թվում, բայց այն լիովին բացառել, երեւի, չարժե:
Վահրամ Աթանեսյան