Գանձասարի վանքի 777-ամյակի առիթով թարմացվել է Մատենադարան-Գանձասարի ցուցադրությունը:

20 հուլիսի, 2017, 16:34

Մատենադարան-Գանձասար գիտամշակութային կենտրոնում նոր ցուցադրություն է լինելու

ՍՏԵՓԱՆԱԿԵՐՏ, 20 հուլիսի, ԱՐՑԱԽՊՐԵՍ:  «Արցախպրես»-ի   հաղորդմամբ՝  հուլիսի 23-ին այցելուներին առաջին անգամ կներկայացվեն Գանձասարի վանքի 19-րդ դարավերջի և 20-րդ դարասկզբի եզակի լուսանկարներ, կաթողիկոսական գրություններ ու արխիվային փաստաթղթեր: Կցուցադրվի նաև տպագիր գրականություն՝ ինչպես սկզբնաղբյուրներ, այնպես էլ  Գանձասարին և ընդհանրապես Արցախին նվիրված նորագույն ուսումնասիրություններ:

Հիշեցնենք, որ  2015 թվականի  նոյեմբերի 21-ին Գանձասարի եկեղեցու հարևանությամբ բացվեց Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանի մասնաճյուղը` Մատենադարան-Գանձասար գիտամշակութային կենտրոնը: Նոր կենտրոնի գործունեության նպատակն է աշխարհին ճանաչելի դարձնել Արցախի հոգևոր մշակույթը: Նոր Մատենադարանն ունի թանգարան, գիտաժողովների և այլ միջոցառումների համար նախատեսված դահլիճ, գրադարան և ընթերցասրահ: Կենտրոնի գործունեությունն աստիճանաբար ընդլայնվում է: Քանի որ Մատենադարան-Գանձասար գիտամշակութային կենտրոնը բացվեց Մեծ եղեռնի հարյուրամյա տարելիցին, խորհրդանշական ձևով թանգարանում ցուցադրվում է 100 գրչագիր մատյան, ներկայացվում են ինչպես Արցախում գրված-նկարազարդված և պահպանված ձեռագիր մատյաններ, այնպես էլ Հայաստանի և Կիլիկիայի տարբեր գրչության կենտրոններում ստեղծված երկեր: Կենտրոնի բացման առիթով ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը թանգարանին է նվիրել 13-րդ դարում Գյուլիստանում գրված մի Ավետարան, իսկ Արցախի թեմի առաջնորդ Պարգև արքեպիսկոպոս Մարտիրոսյանը՝ Քարահատում 1650 թվականին Գրիգորի նկարազարդած Ավետարանը: Թանգարանում ցուցադրվում են նաև հնատիպ գրքեր և Արցախի պատմությանն առնչվող հազվագյուտ վավերագրեր, Նապոլեոն Բոնապարտի թիկնապահ Հովհաննես Պետրոսյանի և պատմաբան Լեոյի անձնական փաստաթղթերը, Շուշիում տպագրված գրքեր:

Գան­ձա­սա­րը հայ գրչութ­յան ար­վես­տի նշա­նա­վոր միջնադարյան կենտ­րոն­նե­րից մեկն է: Որպես գրչության կենտրոն՝ վանքն ու­նեցել է իր մա­տե­նա­դա­րա­նը և ձե­ռագ­րե­րի հա­րուստ հա­վա­քա­ծուն: Այս­տեղ գրվել, ծաղ­կա­զարդ­վել և պահ­պան­վել են բազ­մա­թիվ ար­ժե­քա­վոր ձե­ռագ­րեր: Գան­ձա­սա­րում գրված ձե­ռա­գիր մատ­յան­ներից մեզ են հա­սել տաս­նե­րեքը, ո­րոնք ըն­դօ­րի­նա­կվել են XIII- XVIII դարերում: Մեզ են հասել նաեւ մի շարք այլ ձեռագրեր, որոնք ստեղծվելով այլ հոգեւոր կենտրոններում, երկար ժամանակ պահվել են Գանձասարի մատենադարանում:

Ամե­նա­հին մատ­յա­նը, որ մեզ է հա­սել Արցախից, Գան­ձա­սա­րում 1212-14 թվականներին Թո­րոս գրչի  գրած և նկարազարդած մա­գա­ղաթ­յա Ա­վե­տա­րանն է (Մա­տե­նա­դա­րան, ձեռ. թիվ 378), որը գրվել է Հասան-Ջալալ Դոլայի ծնողների՝ Խո­խա­նա­բեր­դի իշ­խան Վախ­թանգ-Տան­գի­կի և Խո­րի­շա­հի պատ­վե­րով: Ավետարանը դար­ձել է Հասան-Ջալալյան իշխանական տան սե­փականությունը: Նոր թանգարանում ցուցադրվում է փառավոր տեղում, Թարգմանչաց Ավետարանի կողքին: Թանգարանում առանձին բաժնով ներկայացվում են Գանձասարում գրված ձեռագրերը:

Ցուցադրվող մատյանների մեջ հնագույններից է 10-րդ դարով թվագրվող «Բեգ­յունց» Ա­վե­տա­րա­նը: Ա­վե­տա­րա­նը 1060 թվա­կա­նին նո­րոգ­վել է Կանչ­նուտ ա­նա­պա­տի Ար­շա­րուն­յաց դպրո­ցում, ա­պա ծաղ­կա­զարդ­վել ու կազմ­վել Հով­հան­նես Սանդղ­կա­վա­նե­ցի գրչի կող­մից, իսկ ոս­կե­րիչ Սար­գի­սը կա­տա­րել է խո­րան­նե­րի նկա­րա­զար­դու­մը և արծաթով զար­դա­րումը: Մատյանը 1272 թվա­կա­նից ա­ռաջ մեծկ­վեն­ցի Ու­զի որ­դի Հա­սա­նի ձեռ­քով գերությունից փրկվել ու բեր­վել է Կե­սա­րիա­յից և եր­կար ժա­մա­նակ գտնվել է Ջրա­բեր­դի Թա­լիշ գյու­ղում՝ Բեգ­յունց ըն­տա­նի­քի մոտ, ո­րով էլ բացատրվում ձեռագրին տրված ա­նու­նը: Դժբախ­տա­բար, գե­ղեց­կա­գիր այս մատ­յա­նից մնա­ցել է 18 թերթ: