Գանձասարի վանական համալիրի Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցու օծման 777-ամյակի առիթով Մատենադարան-Գանձասար գիտամշակութային կենտրոնում նոր ցուցադրություն է բացվել, որտեղ բացի ձեռագրերից ներկայացվում են հազվագյուտ և արժեքավոր վավերագրեր, արխիվային փաստաթղթեր, կաթողիկոսական գրություններ, եզակի լուսանկարներ. մի քանի ցուցափեղկ էլ հատկացվել է Գանձասարի, և, առհասարակ, Արցախ աշխարհի վերաբերյալ գիտական ուսումնասիրություններին:
Մատենադարան - Գանձասար գիտամշակութային կենտրոնը արցախյան թանգարանների ընտանիքի լիիրավ անդամն է. տնօրենի պաշտոնակատար
ՍՏԵՓԱՆԱԿԵՐՏ,24 հուլիսի,ԱՐՑԱԽՊՐԵՍ: Այս մասին «Արցախպրես»-ի թղթակցի հետ զրույցում ասել է Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանի տնօրենի պաշտոնակատար Վահան Տեր-Ղևոնդյանը:
«19-րդ դարից սկսած մեր խոշորագույն հայագետներն անդրադարձել են Արցախի անցյալին և հատկապես Գանձասարի կաթողիկոսության պատմությանը:
Գանձասարի կաթողիկոսարանն ակտիվ մասնակցություն է ունեցել ազգային-ազատագրական պայքարին, իսկ կաթողիկոսներն էլ եղել են շարժման առաջնորդները. ցուցադրված փաստաթղթերում ներկայացված են հենց այդ փաստերը,- նշել է Վահան Տեր-Ղևոնդյանը և շարունակել,- Մատենադարան-Գանձասար գիտամշակութային կենտրոնը ԵրևանիՄատենադարանի մասնաճյուղն է. Միաժամանակ նորաստեղծ կենտրոնը արցախյան թանգարանների ընտանիքի լիիրավ անդամն է: Ինչպես գիտենք, Մատենադարանի գործառույթը միայն ցուցադրությունը չէ. այն առաջին հերթին գիտահետազոտական կենտրոն է: Նույնը ցանկանում ենք տեսնել նաև Գանձասարում: Մենք հատուկ ուշադրություն ենք դարձնում գրադարանին՝ համալրելով այն նոր նմուշներով, նախատեսել ենք նաև ստեղծել վիրտուալ գիտական գրադարան և կենտրոնը համալրել համակարգիչներով և տարբեր անհրաժեշտ սարքերով:
Երբ գրադարանն իր ամբողջական տեսքն ունենա` կարող ենք աստիճանաբար տեղում ծավալել հետազոտական աշխատանքներ:
Բայց, մինչ այդ, նպատակ ունենք կազմակերպելու տարաբնույթ միջոցառումներ, այդ թվում նոր հրատարակված գրքերի շնորհանդեսներ, գիտաժողովներ ու սեմինարներ: Փորձելու ենք ընդգրկել առաջին հերթին Արցախին, Ուտիքին, այսինքն Հայոց Արևելից կողմանց պատմության վերաբերող մենագրություններ, բայց նաև բուն Աղվանքի և Արևելյան Այսրկովկասի շրջանների հայության պատմությանն ու նրանց ստեղծած մշակույթին վերաբերող հրատարակություններ»:
Խոսելով կենտրոնի կարևորության մասին՝Վահան Տեր-Ղևոնդյանը հավելել է. «Մենք ավելի ենք սերտացնելու Մատենադարանի կապն Արցախի ուսումնական և գիտական այլ կենտրոնների հետ: Հետամուտ ենք երկու նպատակի. նախ՝ Արցախում ստեղծված, պահպանված ձեռագրերի լայն հանրահռչակումն իրականացնել, մյուս կողմից էլ Արցախի ժողովրդին կապել Մատենադարանի հետ, որպեսզի արցախցիները ևս հետազոտական աշխատանքներ իրականացնեն: Ես կարևորում եմ արտերկրից ժամանածների, զբոսաշրջիկների, քաղաքական գործիչների այցերը Գանձասարի Մատենադարան. դա հնարավորություն կտա որ նրանք հենց տեղում իմանան, որ Արցախը ողջ միջնադարի ընթացքում ու նաև նոր շրջանում խոշոր մշակութային կենտրոն է եղել: Մատենադարան-Գանձասար գիտամշակութային կենտրոնը գիտամշակութային կենտրոն է, բայց գտնվելով Գանձասարի վանքի անմիջական հարևանությամբ այն հոգևոր թելերով կապված է մեր եկեղեցուն, որի հովանու տակ դարեր շարունակ ստեղծվել են ցուցադրվող արժեքավոր ձեռագրերը: 2016 թվականին շուրջ 11 հազար այցելու ենք ունեցել Գանձասարում, սա ինքնին խոսուն թիվ է: Այս տարի՝ հուլիսի 23-ի դրությամբ, ունեցել ենք 4500 այցելու: Դրանց մեջ մեծ թիվ են կազմում տեղացիները, զինվորականները, բայց քիչ չեն նաև արտերկրից եկածները:
Արցախի ենթակառուցվածքների զարգացումը մեծ խթան կարող է հանդիսանալ զբոսաշրջիկների թվի ավելացման համար: Հուսով ենք, որՎարդենիս-Քարվաճառ- Մարտակերտ ճանապարհը ևս կնպաստի զբոսաշրջիկների թվի աճին: Ավելի մեծ արդյունքների կարող ենք հասնել մեկ-մեկուկես տարի անց երբ լուծված կլինեն իրավակազմակերպական և ֆինանսական հիմնական հարցերը:
Կարծում եմ՝այդ ժամանակ արդյունքն ավելի ակնհայտ կլինի: Այսօրվա դրությամբ Մատենադարան-Գանձասարի աշխատողները հիմնականում Վանք գյուղից են. նրանք նվիրումով ու ջանասիրաբար իրականացնում են իրենց վստահված աշխատանքները, որի համար հայտնում ենք մեր երախտագիտությունը»:
