Արցախի Հանրապետությունում Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի (ԿԽՄԿ) առաքելության կատարած և կատարելիք գործուենության մասին՝ «Արցախպրես»-ի թղթակիցը հանդիպել և զրուցել է կառույցի ղեկավար Պիեռ-Էմանուել Դյուքրուեի հետ:
Մենք կշարունակենք աջակցել հակամարտության հետևանքով տուժածներին այնքան ժամանակ, ինչքան դրա կարիքը կլինի.Պիեռ-Էմանուել Դյուքրուեի բացառիկ հարցազրույցը
ՍՏԵՓԱՆԱԿԵՐՏ, 26 դեկտեմբերի, ԱՐՑԱԽՊՐԵՍ: Ստորև ներկայացնում ենք հարցազրույցի տեքստն ամբողջությամբ:
_Ձեր կազմակերպության գրասենյակը գտնվում է Արցախում 1992 թվականից ի վեր: Կարո՞ղ եք առանձնացնել ձեր աշխատանքի հիմնական ուղղությունները:
-Ինչպես գիտեք, մենք աշխատում ենք այնտեղ, որտեղ բռնկվում են զինված հակամարտություններ կամ առկա են բռնության այլ իրավիճակներ: Մենք ձգտում ենք պաշտպանել տուժած մարդկանց կյանքն ու արժանապատվությունը և ցուցաբերել նրանց մարդասիրական օգնություն: Մեր աշխատանքը հիմնված է մարդասիրության սկզբունքի վրա: Բացի այդ, մենք մնում ենք անկողմնակալ հակամարտության ընթացքում: Այսպիսով, ինչպես բազմաթիվ այլ կոնտեքստներում, Լեռնային Ղարաբաղում էլ մենք գործում ենք հետևյալ ուղղություններով՝ օգնություն տուժած մարդկանց, պաշտպանություն միջազգային մարդասիրական իրավունքով պաշտպանված անձանց, մասնավորապես, վիրավոր զինվորականներին, հակամարտության հետևանքով ազատազրկված անձանց և քաղաքացիական բնակչությանը, միջազգային մարդասիրական իրավունքի պահպանման վերահսկում և իրավունքի այդ ճյուղի մասին գիտելիքների տարածում, հակամարտության կողմերի միջև չեզոք միջնորդություն՝ ուղղված հրատապ մարդասիրական խնդիրների լուծմանը:
-Մեր տարածաշրջանում ԿԽՄԿ-ի կողմից իրականացվող ամենահայտնի գործառույթներից մեկը՝ չեզոք միջնորդի դերի իրականացումն է հակամարտության կողմերի միջև, որի մասին դուք հենց նոր նշեցիք: Կարո՞ղ եք բերել մի քանի կոնկրետ օրինակներ վերջին տարիներին իրականացված նմանատիպ աշխատանքների մասին:
-Այո´, չեզոք, անկախ և անկողմնակալ մարդասիրական գործողության սկզբունքները դրված են ԿԽՄԿ-ի գործունեության հիմքում և կազմում են նրա ինքնության անօտարելի մասը: Մենք փորձում ենք երկխոսություն հաստատել զինված հակամարտության մեջ ներգրավված բոլոր դերակատարների, ինչպես նաև հակամարտության հետևանքները կրող բնակչության հետ՝ նրանց վստահությունը և հարգանքը ձեռք բերելու համար: Հակամարտող կողմերը բազմիցս են մեզ վստահել որպես չեզոք միջնորդի՝ տարաբնույթ մարդասիրական աշխատանքների իրականացման գործում: Սա, շատ հաճախ, լինում է երկկողմ և գաղտնի մակարդակի վրա: Եթե այս կոնտեքստից կոնկրետ օրինակներ բերեմ, ապա ես կընդգծեի 2016թ. -ի ապրիլին մեր կողմից իրականացրած չեզոք միջնորդի դերը, երբ կողմերը կարողացել են ռազմի դաշտից տարհանել զոհված զինվորականների մարմինները կամ, երբ մեր աջակցությամբ իրականացվել է մարմինների վերադարձ հակամարտող կողմերին: Մի այլ օրինակ կարող է հանդիսանալ մեր ջանքերն անհայտ կորածների հարցում որոշակի առաջընթաց ունենալու գործում: 2015թ.-ին ԿԽՄԿ-ն հակամարտության կողմերին հանձնեց Բաքվի և Երևանի պատվիրակությունների և Լեռնային Ղարաբաղի առաքելության կողմից հավաքագրված անհայտ կորած անձանց տվյալների թարմացված ցուցակները: Եվ իհարկե, որպես մի կազմակերպություն, որն օժտված է չեզոք միջնորդի դերով և կանգնած է Միջազգային մարդասիրական իրավունքի (ՄՄԻ) ակունքներում՝ մենք հետևում ենք, թե ինչպես են կողմերը իրականացնում իրենց վրա ստանձնած պարտավորութությունները մարդասիրական իրավունքի կիրառման շրջանակներում և գրանցում ենք ՄՄԻ ենթադրյալ խախտումները: Այս խախտումները կարող են ներառել այնպիսի միջադեպեր, որոնք ազդում են քաղաքացիական անձանց կյանքին կամ ֆիզիկական առողջությանը, կամ կարող են զգալի վնաս հասցնել նրանց ունեցվածքին: Նման դեպքերի լուծման համար ԿԽՄԿ-ն պահպանում է իր ուղղակի և գաղտնի երկխոսությունը հակամարտության կողմերի հետ՝ կարևորելով նրանց կողմից ՄՄԻ պարտավորությունների կատարումը՝ բոլոր ժամանակներում տարբերակելով ռազմական նպատակները և քաղաքացիներին/քաղաքացիական օբյեկտները, ռազմական գործողությունների իրականացման ժամանակ ձեռնարկել բոլոր կանխարգելիչ միջոցառումները և կիրառել ռազմական անհրաժեշտությանը համաչափ ռազմական ուժ:
-Ոչ վաղ անցյալում ակտիվորեն քննարկվում էր ադրբեջանցի և հայ ազատազրկվածների փոխանակման հարցը: Հայտարարվեց, որ առաջարկը եկել է ադրբեջանական կողմից, և որ այն փոխանցվել է ԿԽՄԿ-ի միջոցով: Ի՞նչ դեր ունեք այս գործում, որպես չեզոք միջնորդ:
-Անդրադառնալով նախորդ հարցին, կցանկանայի ավելացնել, որ այն մարդասիրական խնդիրների շարքում, որտեղ ԿԽՄԿ-ն հանդես է գալիս որպես չեզոք միջնորդ, ներառված է նաև հակամարտության հակառակ կողմում հայտնված անձանց վերադարձման գործողություններին աջակցություն ցուցաբերելը: Այս տարածաշրջանում ԿԽՄԿ հովանու ներքո իրականացվել է ավելի քան 700 անձանց վերադարձ և´ շփման գծում, և´ պետական սահմանի վրա: Կարևոր է շեշտել, որչնայած ԿԽՄԿ-ն, կողմերի խնդրանքով,կարող է փոխանցել տեղեկատվություն և նպաստել երկկողմ և գաղտնի բանակցություններին, կողմերն իրենք են որոշում կայացնում, և մենք որևէ ազդեցություն չենք կարող ունենալ նրանց կողմից ընդունված որոշման վրա:
ՄՄԻ-ն, որը հանդիսանում է ԿԽՄԿ գործունեության հիմքը, մեզ իրավունք է տալիս այցելելու հակամարտության հետ կապված ազատազրկված անձանց՝ անկախ նրանից, թե ինչի մեջ են նրանք մեղադրվում, ինչպես նաև վերահսկելու ազատազրկման պայմանները և նրանց հետ վարվելակերպը և օգնելու նրանց կապ պահպանել իրենց ընտանիքների հետ։ Որպես բացառապես մարդասիրական կազմակերպություն, մեր նպատակն է տեղեկություններ ստանալ բոլոր այդպիսի ազատազրկվածների մասին և նրանց այցելելու հնարավորություն ունենալ: Սա այն է, ինչ մենք անում ենք բոլոր ազատազրկման վայրերում՝ այստեղ և ամենուր, որտեղ մենք աշխատում ենք:
-ԿԽՄԿ հանրային օրակարգից կարելի է հասկանալ, որ անհայտ կորածների հիմնախնդիրը գտնվում է ձեր ուշադրության կենտրոնում: Կարո՞ղ եք ասել, թե ինչ թվով մարդկանց մասին է խոսքը: Ո՞ր փուլում է գտնվում նրանց ճակատագրերի պարզաբանման գործընթացը:
-Կարևոր է հիշեցնել, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության հետևանքով տարածաշրջանում անհայտ կորել է ավելի քան 4500 մարդ, ԿԽՄԿ Լեռնային Ղարաբաղի առաքելությունը գրանցել է մոտ 400 այդպիսի մարդկանց տվյալներ: Բոլոր կողմերում էլ մենք սերտորեն համագործակցում ենք ռազմագերիների, պատանդների և անհայտ կորածների հանձնաժողովների, ինչպես նաև անհայտ կորածների ընտանիքների հետ, ինչը մեզ հնարավորություն է տալիս հավաքել և պահպանել անհայտ կորածներին վերաբերող անհրաժեշտ տեղեկություններ, այդ թվում ՝ նրանց արյունակից բարեկամների ԴՆԹ նմուշները: Այսպիսով, մենք հավաքագրել ենք մանրամասն տվյալներ՝ մեր կողմից գրանցված անհայտ կորածների վերաբերյալ, ինչպես նաև հավաքել ենք 180 անհայտ կորածների ավելի քան 500 արյունակից հարազատների կենսաբանական նմուշներ: Ինչպես արդեն նշվել է, շատ կարևոր է հավաքել բոլոր հասանելի տեղեկությունները, երբ մարդիկ անհետանում են, քանի որ որևէ պահի այդ տեղեկատվությունը կարող է նպաստել ընտանիքներին՝ պատասխաններ գտնելու գործում: Օրինակ, եթե արտաշիրիմում իրականացնելու համար նպաստավոր պայմաններ ստեղծվեն այն վայրերում, որտեղ, ենթադրաբար, հակամարտության ժամանակ մարդիկ են թաղվել, այդ տեղեկատվությունն անհրաժեշտ կլինի աճյունների ինքնությունն որոշելու և նրանց ԴՆԹ-ն հարազատներից հավաքագրված ԴՆԹ-ների հետ համեմատելու համար: Մենք նաև խորհրդակցություն ենք տրամադրում հանձնաժողովի աշխատանքային խմբերի անդամներին՝ վկաներից տեղեկատվություն հավաքելու և մշակելու, ինչպես նաև հուղարկավորման վայրերի բացահայտման և դրանց պաշտպանության վերաբերյալ: Մեզ համար միշտ առաջնային են շեշտել որ այս խնդիրը մարդասիրական է, այն է ՝ անհայտ կորած անձանց ընտանիքներն իրավունք ունեն տեղեկություն ստանալ իրենց սիրելիների գտնվելու վայրի և ճակատագրերի վերաբերյալ:
-Որո՞նք էին 2019 թվականին իրականացված հիմնական ծրագրերը և ինչպիսի՞նն են 2020 թվականի հեռանկարները:
-Եթե ամփոփենք 2019 թ-ի արդյունքները, ապա կարելի է ասել, որ մենք գրեթե ամբողջությամբ կարողացել ենք կյանքի կոչել մեր առջև դրված նպատակները: Մեր կողմից իրականացվող աջակցության ծրագրերի շահառուները հիմնականում եղել են ականի և պատերազմի պայթուցիկ մնացորդներից տուժած անձինք, ինչպես նաև անհայտ կորած անձանց որոշ ընտանիքներ: Այստեղ հարկ է նշել, որ 2019 թ-ին մենք ավարտին ենք հասցրել մի քանի տարի առաջ մեկնարկած տնտեսական աջակցության ծրագիրը նշված շահառուների համար: Ընդհանուր առմամբ, ավելի քան 430 ականի պայթյունից տուժած անձ ստացել է մեր օժանդակությունը կա´մ տնտեսական աջակցության ձևով, որի նպատակն էր տնային տնտեսությունների եկամուտների բարձրացումը, կա´մ հրատապ տնտեսական խնդիրները լուծելու համար միանվագ անհատույց դրամաշնորհների տեսքով, կա´մ էլ տան վերանորոգման ծրագրի միջոցով: Մեր կողմից աջակցություն են ստացել ավելի քան 200 անհայտ կորած անձանց ընտանիքներ: Անհրաժեշտ է նշել, որ աջակցությունը ցուցաբերվել է միայն անապահով ընտանիքներին: Նաև կցանկանայի նշել, որ 2019 թ-ի օգոստոսին մենք ավարտեցինք անհայտ կորած անձանց ընտանիքներին տրամադրվող սոցիալ-հոգեբանական աջակցության ծրագիրը, որը մեկնարկել էր դեռևս 2011 թ-ին: Մենք որոշ քայլեր ենք ձեռնարկել, որպեսզի անհայտ կորած անձանց ընտանիքներից ընտրված համակարգող անձինք կարողանան շարունակել ծրագրի իրականացումն առանց մեզ: Միևնույն ժամանակ, մենք մշտական կապ ենք պահպանում նրանց հետ՝ առաջնորդելով և օգնելով ինքնուրույն գործունեություն սկսել: Մեկ այլ աջակցության ծրագրով մենք տրամադրում ենք դրամական աջակցություն միայնակ անապահով թոշակառուներին: Քաղաքներում և գյուղերում բնակվող ավելի քան 250 միայնակ թոշակառուների կենսաթոշակին մեր կողմից ավելացվել է հավելավճար, որը թույլ է տվել ապահովել նրանց կենսապահովման նվազագույն մակարդակը: Բացի անհատներին ուղղված օգնությունից, մենք նաև աջակցություն ենք տրամադրել տեղական որոշ կառույցների: Օրինակ՝ մենք սերտ համագործակցություն ենք ունեցել առողջապահական կառույցների և արտակարգ իրավիճակների ծառայության հետ: Այսպիսով՝ մենք շարունակել ենք աջակցություն տրամադրել արտակարգ իրավիճակների պետական ծառայությանը՝ պահպանելու և ամրապնդելու համար առաջին օգնության դասընթացների անցկացման նրա փորձառությունը:Նրանց հետ միասին մենք մարզեցինք մոտ 130 առաջին օգնողների 10 շփման գծի մոտակայքում գտնվող համայնքներում, և այդ համայնքներին նվիրաբերեցինք առաջին օգնության արկղիկեր: Բացի այդ, մենք ԱԻՊԾ-ին տրամադրեցինք ֆինանսական միջոցներ՝ շփման գծի մոտակայքում գտնվող բնակավայրերում 9 անվտանգ սենյակների կահավորման համար, որտեղ արտակարգ իրավիճակների դեպքում կարող է ժամանակավորապես տեղակայվել քաղաքացիական բնակչությունը: 2019 թ-ին ԿԽՄԿ-ի աջակցությամբ ավարտվել է Հադրութի հիվանդանոցի նկուղի վերանորոգումն, որը արտակարգ իրավիճակների ժամանակ կարող է ծառայել որպես անվտագ սենյակ` աշխատակազմի և հիվանդների համար: Հաշվի առնելով այն, որ Հադրութի հիվանդանոցի շտապ բուժօգնության ծառայություններն ամրապնդման կարիք ունեն՝ մենք սկսեցինք մի ծրագիր, որն ուղղված է անհետածգելի բուժօգնության և կայունացման բաժանմունքի ստեղծմանը և նպատակ ունի ապահովելու որակյալ և ժամանակին անհետաձգելի բուժօգնության հասանելիությունը տեղի բնակչության համար: Տեղական կառույցների աջակցության մեկ այլ օրինակ է «Քերոլայն Քոքսի անվան վերականգնողական կենտրոն»-ին տրամադրված ֆինանսական աջակցությունը՝ ուղղված հաշմանդամություն ունեցող անձանց տնային խնամքի միջոցների տրամադրմանը: Եվ իհարկե, մենք այցելել ենք բոլոր կալանավորված անձանց, անհրաժեշտության դեպքում նրանց օգնություն ենք ցուցաբերել և բարելավել կալանքի պայմանները:
Մեր կողմից իրականացվել է Միջազգային մարդասիրական իրավունքի (ՄՄԻ) վերաբերյալ գիտելիքների տարածում տարբեր թիրախային խմբերի (այդ թվում զինվորականներ ու ուսանողներ) համար: Մենք նաև օգնել ենք երիտասարդ ՄՄԻ հետազոտողներին այցելելու Հայաստանում տեղի ունեցող ՄՄԻ վերաբերյալ տարբեր միջոցառումներ:
Ինչ վերաբերվում է ապագա ծրագրերին, ապա մենք կշարունակենք աշխատել հիմնվելով չեզոքության և անկողմնակալության սկզբունքների վրա և աջակցելով հակամարտության հետևանքով տուժած մարդկանց այնքան ժամանակ, ինչքան դրա կարիքը կլինի:
-Կարո՞ղ եք մի փոքր պատմել Արցախում աշխատելու ժամանակահատվածի ձեր տպավորուղթյունների մասին
-Նախ կցանկանայի նշել, որ սա իմ առաջին առաքելությունը չէ Լեռնային Ղարաբաղում: Ես եղել եմ այստեղ դեռևս 2010 և 2011 թվականներին: Այն ժամանակ ես աշխատում էի Մոսկվայի պատվիրակությունում, և իմ այցը նպատակ ուներ աջակցելու հաղորդակցման բաժնի իմ գործընկերներին: Ահա թե ինչու, երբ ինձ առաջարկեցին այս առաքելությունը Լեռնային Ղարաբաղում, ես անմիջապես համաձայնեցի, քանի որ արդեն ճանաչում էի այս վայրը և որոշ գործընկերների:
Ես ֆրանսիայի քաղաքացի եմ, ԿԽՄԿ-ում աշխատում եմ 2001 թվականից և եղել եմ այնպիսի առաքելություններում, ինչպիսիք են Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետությունը, Իսրայելը, Ռուսաստանի Դաշնությունը, Կենտրոնական Ասիայի մի շարք երկրներ և այլն: Մինչև ԿԽՄԿ-ն աշխատել եմ Ֆրանսիայի ԱԳՆ-ում, Ռուսաստանի Դաշնությունում և Չեխիայի Հանրապետությունում:
Ես Լեռնային Ղարաբաղում կլինեմ մինչև հաջորդ տարվա հունիս ամիսը և դեռևս չգիտեմ, թե որտեղ կլինի իմ հաջորդ առաքելությունը: Լեռնային Ղարաբաղի առաքելությունը, անշուշտ, կշարունակի հատուկ նշանակություն ունենալ ինձ համար: Ես իսկապես հույս ունեմ, որ հակամարտությունը վերջիվերջո կավարտվի: Այս ուղղությամբ ձեռնարկվող բոլոր քայլերն ողջունելի են:
Այսպիսով, Ամանորի նախօրեին ես ցանկանում եմ այս տարածաշրջանի մարդկանց, որպեսզի խաղաղության գալուստն արագ լինի և, անշուշտ, այլ դրական փոփոխություններ ևս դրան կհետևեն:
Հարցազրույցը՝ Վեհանուշ Հովսեփյանի
Հարգելի՛ ընթերցող, 1-5 բալային համակարգով կարող եք գնահատել նյութի որակը՝ 10-55 կարճ համարին ուղարկելով sms հաղորդագրություն՝ նշելով համապատասխան կոդը` -13-:
