ՍՏԵՓԱՆԱԿԵՐՏ, 10 մայիսի, ԱՐՑԱԽՊՐԵՍ-ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ: «Արմենպրես»-ի հետ տեսահարցազրույցում Ֆաբրին պատմել է քաղաքի թատրոնում Հայոց ցեղասպանությանը նվիրված ներկայացման, դրա վերաբերյալ Թուրքիայի դեսպանի նամակի, ինչպես նաև մի շարք այլ հարցերի շուրջ:

- Պարոն Ֆաբրի, տեղյակ ենք Ֆերարա քաղաքի թատրոնում Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ ներկայացման և դրան հաջորդած գործընթացների մասին: Բայց կխնդրեմ մեր լսարանի համար ևս մեկ անգամ ներկայացնեք կատարվածը: Ինչպե՞ս է որոշվել, որ Ֆերարա քաղաքի թատրոնում պետք է բեմադրվի Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ ներկայացում և ի՞նչ վերաբերմունք է այս առնչությամբ հայտնել Իտալիայում Թուրքիայի դեսպանը:

- Ապրիլի 24-ին կազմակերպեցինք միջոցառում, որով նշում էինք Հայոց ցեղասպանության տարելիցը, և, ինչպես գիտեք, որոշակի գործընթացներ տեղի ունեցան դրանից հետո: Այդ ներկայացմանը մասնակցում էր գրող Անտոնիա Արսլանը, նաև այլ մտավորականներ: Հաջորդ օրը մենք նամակ ստացանք Իտալիայում Թուրքիայի դեսպանից: Այն հետ ուղարկեցինք հասցեատիրոջը, որովհետև ընդունելի չէր մեզ համար: Դա փորձ էր միջամտելու մի քաղաքի գործերին, որն ազատ գաղափարների քաղաք է: Մեր քաղաքն ակտիվ է տարբեր ոլորտներում, շատ լավ հարաբերություններ ունի տարբեր համայնքների հետ: Լավ հարաբերություններ ունենք նաև տեղի հրեական համայնքի հետ, և մեզ համար բավականին սովորական է ազատորեն խոսել այն ամենի մասին, ինչ տեղի է ունեցել: Նաև ողբերգությունների, դրամաների մասին: Դրամա բառը, երևի, քիչ կլինի նկարագրելու այն ամենը, ինչ տեղի է ունեցել հայ ժողովրդի հետ: Այդ նամակը հարգալից չէր և բացարձակապես ընդունելի չէր մեզ համար: Մեր երկրում ընդունելի չէ այնպիսի վերաբերմունքը, որով փորձ է արվում գրաքննության ենթարկել մյուսների կարծիքները: Այդ պատճառով որոշեցինք պատվավոր քաղաքացու կոչում շնորհել տիկին Անտոնիա Արսլանին:

Այն նամակում, որն ի պատասխան ուղարկել ենք Թուրքիայի դեսպանին, նշել ենք, որ մենք չենք խոսում թուրքերի մասին ընդհանրապես, այլ նշել ենք, որ ներկայիս Թուրքիայի կառավարությունը չի ճանաչում ցեղասպանությունը և ընդունելի չի համարում խոսքի ազատությունը, նաև մամուլի ազատությունը: Մարդիկ իրենց կարծիքն ազատ արտահայտելու հնարավորություն պետք է ունենան, և այդ իրավունքը չի ճանաչվում ներկայիս կառավարության կողմից: Այդ կառավարությունը պատրաստ չէ նաև իր մեղքն ընդունելու և առաջ անցնելու:

Որպես Եվրոպայի քաղաքացի, ես կակնկալեի, որ օրինակ վերցնեին Գերմանիայից, որը կարողացավ վերլուծել և ընդունել այն ամենը, ինչ կատարվեց հրեա ժողովրդի հետ և նույն կերպ ընդունեին ցեղասպանությունը, ինչպես դա արեց Գերմանիայի կառավարությունն ու Գերմանիայի ժողովուրդը՝ ընդունելով և հատուցում տալով հրեա ժողովրդին:

- Բացի Անտոնիա Արսլանին պատվավոր քաղաքացու կոչում շնորհելուց, նաև որոշում էիք կայացրել հայկական հարցի մասին իր համարձակ հրապարակումներով հայտնի թուրք պատմաբան Թաներ Աքչամին պատվավոր քաղաքացու կոչում շնորհել: Արդեն սկսե՞լ եք այդ գործընթացը:

- Այո, դուք իրավացի եք: Մենք արդեն սկսել ենք այդ գործընթացը, նաև Թաներ Աքչամին պատվավոր քաղաքացու կոչում շնորհելու: Որոշումը պետք է քվեարկության միջոցով կայացնի Ֆերարա քաղաքի քաղաքային խորհուրդը: Հաջորդ շաբաթների ընթացքում քվեարկությունը տեղի կունենա: Որոշում է կայացվել, որ քաղաքային խորհրդում ներկայացված բոլոր կուսակցությունները միասնական որոշում կորդեգրեն, կողմ կքվեարկեն Անտոնիա Արսլանին և Թաներ Աքչամին պատվավոր քաղաքացու կոչում շնորհելուն: Այդ երկու անձանց, որոնք մեզ համար իրենց գրքերի, ստեղծագործությունների, աշխատությունների շնորհիվ վկայություններ են տալիս Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ:

- Հայոց ցեղասպանության ճանաչման մասին խոսեցինք: Այն ճանաչել են աշխարհի երեք տասնյակից ավելի պետություններ, հիմնականում՝ խորհրդարանական մակարդակով: Այդ պետություններից է նաև Իտալիան, որի խորհրդարանը ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը և նույնպիսի կոչով դիմել կառավարությանը: Հնարավորություն տեսնո՞ւմ եք Իտալիայի կառավարության կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչման:

- Երևի սա մի հարց է, որը պետք է կառավարությանն ուղղել, ես ընդամենը քաղաքապետ եմ: Կցանկանայի ասել, որ, իհարկե, քաղաքական մակարդակով բոլորը չեն, որ ճանաչում են ցեղասպանությունը և միշտ չէ, որ խոսվել է այդ մասին: Վերջին տարիներին է ցեղասպանության մասին շատ խոսվել: Ես ծնվել եմ 1979թ. և Հայոց ցեղասպանության մասին տեղեկացել եմ, երբ դիտել եմ Անրի Վերնոյի «Մայրիկ» ֆիլմը: Այդ ֆիլմից հետո եմ տպավորվել և ցեղասպանության մասին իմ գիտելիքներն այդ տեղից են գալիս: Այնուհետև, երբ ավելի մեծացա, ամերիկյան երաժշտական մի խմբի էի երկրպագում, հայտնաբերեցի, որ իրենք ամերիկացի են՝ հայկական ծագումով, «System Of A Down»-ի մասին է խոսքը: Ցավոք, արևմտյան և ոչ արևմտյան երկրներն ու ժողովուրդները թերագնահատել են այս ողբերգությունը, այն, ինչ տեղի է ունեցել հայ ժողովրդի հետ: Սակայն, ես կարծում եմ, որ մենք բոլորս պետք է հիշենք այդ ողբերգության մասին, և ուզում եմ նշել, որ, եթե չլիներ իմ անձնական փորձառությունն ու հետաքրքրությունը, հավանաբար, ես ինքս էլ տեղեկացված չէի լինի այս ամենի, այդ ողբերգության մասին, ինչ տեղի է ունեցել պատմության մեջ: Պատմության դասագրքերում, սովորաբար, Հայոց ցեղասպանության մասին խոսվում է մի փոքրիկ պարբերությամբ, որը բավարար չէ: Նաև այդ պատճառով է, որ մենք կատարում ենք այս տեղեկությունների տարածման և գիտակցության բարձրացման աշխատանքը:

- Պարոն Ֆաբրի, որպես Ֆերարայի քաղաքապետ, երբևէ մտածե՞լ եք Հայաստանի Հանրապետության քաղաքներից մեկի հետ Ֆերարան քույր-քաղաք դարձնելու մասին:

- Այո, իհարկե: Ես 2019 թվականից եմ ստանձնել քաղաքապետի պաշտոնը, և, իհարկե, ինձ շատ հաճելի կլիներ, որ կարողանայինք նման համագործակցություն հաստատել Հայաստանի քաղաքներից որևէ մեկի հետ: Իսկապես, այս հարցը շատ հետաքրքիր է և շատ լավ հարց եք ինձ տալիս, բայց 2019թ. պաշտոնը ստանձնելուց հետո եղավ կորոնավիրուսի համավարակը, շատ խնդիրներ ունեցանք և այդ մասին չմտածեցինք: Սակայն, իհարկե, մեծ հաճույքով: Դա կօգներ մեզ, եթե կարողանայինք համագործակցել նաև նման մակարդակով:

- Ձեր քայլը մեծապես ողջունվել է Հայաստանում և հայերի կողմից: Պատրաստվո՞ւմ եք արդյոք ապագայում որևէ ձևաչափով այցելել Հայաստան:

- Իհարկե, շատ ուրախ կլինեի, մեծ պատիվ կհամարեի այցելելը: Իսկապես, շատ հմայված եմ միշտ եղել այն մեծ արժանապատվությամբ, որով հայ ժողովուրդը տարել է իր պայքարն իրավունքների պաշտպանության համար ոչ միայն բուն Հայաստանի սահմաններում, այլ նաև Հայաստանի սահմաններից դուրս: Ինչպես է տարել այն ամենը, ինչ պատահել է հայ ժողովրդի հետ, և այն, ինչի միջով հիմա է հայ ժողովուրդն անցնում: Շատ ուրախ կլինեի, շատ մեծ պատիվ կլիներ, եթե կարողանայի այցելել Հայաստան:

- Խոսենք նաև Արցախի մասին: Իտալիայի բազմաթիվ քաղաքներ ճանաչել են Արցախի անկախությունն ու կոչ արել երկրի իշխանություններին՝ նույնն անել: Հաշվի առնելով նաև այն, որ Թուրքիան ցեղասպանությունից 106 տարի անց անպատիժ է մնացել ու Արցախում Ադրբեջանին օգնելով ցույց տվեց, որ անպատիժ մնալով կարելի է նորից ցեղասպանություն իրականացնել: Արդյոք Ֆերարան պատրաստվո՞ւմ է ճանաչել Արցախի անկախությունը:

- Այո, կարծում եմ անշուշտ, առանց վախենալու և առանց որևէ խնդրի: Ես մի քաղաքապետ եմ, որ մշտապես պայքարել է իսլամական կրոնի ֆունդամենտալիզմի դեմ, դա երբևէ հեշտ չի եղել: Կարծում եմ, ընդհանրապես այսօր հեշտ չէ լինել եվրոպացի և իտալացի քաղաքական գործիչ և բացեիբաց սատարել հայկական կողմին: Սակայն մենք դա կանենք, առանց որևէ խնդրի, մենք միշտ կանք և կլինենք Հայաստանի կողքին, որովհետև հայ ժողովուրդը նաև, որպես քրիստոնյա ազգ, մեզ համար մեծ նշանակություն ունի, և մենք միշտ կանք և կլինենք Հայաստանի կողքին:

- Շնորհակալ եմ շատ պարոն Ֆաբրի, որ չմերժեցիք հարցազրույցի մեր խնդրանքը:

- Շնորհակալություն, հուսով եմ՝ շուտով նորից կհանդիպենք:

Հարցազրույցը՝ Նորայր Շողիկյանի