Սեպտեմբերի 10-11-ին Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը կայցելի Բաքու:
Հայաստանը կարող է պահանջել հայ-թուրքական սահմանի բացում առանց նախապայմանների
ՍՏԵՓԱՆԱԿԵՐՏ, 22 օգոստոսի, ԱՐՑԱԽՊՐԵՍ: Մինչ այդ նա Աստանայում կմասնակցի Իսլամական համագործակցություն կազմակերպության խորհրդաժողովին: Տեղեկություն կա, որ Աստանայում կգտնվի նաեւ Իլհամ Ալիեւը: Ենթադրվում է, որ տեղի կունենա եռակողմ` Էրդողան-Նազարբաեւ-Ալիեւ փակ հանդիպում: Թուրքիայի էկոնոմիկայի նախարարն օրերս հայտարարել է, որ մտադիր են ԵԱՏՄ հետ կնքել մաքսային համաձայնագիր: Ղազախստանը ԵԱՏՄ առանցքային անդամ պետություն է: Չի բացառված, որ Էրդողան-Նազարբաեւ-Ալիեւ քննարկումների օրակարգի հարցը լինի ԵԱՏՄ հետ Թուրքիայի մաքսային համաձայնագիրը: Փորձագետները տպավորություն ունեն, որ այդ դեպքում Հայաստանը կարող է պահանջել հայ-թուրքական սահմանի բացում առանց նախապայմանների: Հնարավոր է, որ Ալիեւը տվյալ քննարկումներին մասնակից է դառնում հատկապես հայ-թուրքական սահմանի հնարավոր բացման վերաբերյալ նրա բացասական տեսակետի նկտառումով: Այն է` Էրդողանը եւ Նազարբաեւը կարող են Ալիեւին համոզել:
Հայտնի չէ, թե օրակարգային ինչ հարցեր են քննարկվելու Էրդողանի Բաքու այցելության ժամանակ, բայց ընտրված է բավական խորհրդանշական ժամանակահատված: Բանն այն է, որ սեպտեմբերի 15-ը համարվում է Բաքուն «բոլշեւիկա-դաշնակցական օկուպացիայից ազատագրելու» օր: 1918թ.-ի այդ օրը թուրքական էքսպեդիցիոն կորպուսը գրավել է Բաքուն եւ հնարավորություն ստեղծել, որպեսզի Ադրբեջանի կառավարությունը Գյանջայից տեղափոխվի այնտեղ: Բաքվում այդ առթիվ կանգնեցված է «թուրք ազատարար զիվորի» հուշարձանը: Այդ օրվան ընդառաջ այց կատարելով Բաքու, Էրդողանը, կարծես, ակնարկում է, որ Ադրբեջանը գոյությամբ պարտական է Թուրքիային:
Կարելի է ենթադրել, որ այդ սիմվոլիկան կպահպանվի Էրդողանի այցի ամբողջ ընթացքում: Թուրքիան ներկայումս դժվար ժամանակներ է ապրում: Արտաքին քաղաքականության եվրոպական ուղղությունը հիմնովին ձախողված է, անորոշություն է տիրում թուրք-ամերիկյան հարաբերություններում: Թուրքական կողմը Միացյալ Նահանգներին մեղադրում է տարածաշրջանում քրդական գործոնը քաղաքականացնելու մեջ: Թուրքիան դեմ է արտահայտվել Իրաքյան Քուրդիստանում սեպտեմբերի 25-ին կայանալիք անկախության հանրաքվեին եւ մի շարք անհաջող փորձեր է արել` խոչընդոտելու դրան:
Իրավիճակն արտառոց է նրանով, որ մինչ այդ Թուրքիան բավական սերտ հարաբերություններ ուներ Իրաքյան Քուրդիստանի հետ: Տեղեկություններ կան, որ Ադրբեջանը նույնպես ներգրավված էր այդ հարաբերություններում: Ներկայումս Թուրքիան պայքարում է Քուրդիստանի անկախության դեմ: Հայտնի չէ, թե ինչ մոտեցում ունի Ադրբեջանը: Պաշտոնական Բաքուն որեւէ արձագանք չի հնչեցրել: Փորձագետները գտնում են, որ Իրաքյան Քուրդիստանի անկախությամբ ամենաշահագրգռված կողմն Իսրայելն է, որի հետ Ադրբեջանի հարաբերությունները համարվում են ռազմավարական: Հնարավոր է, որ Էրդողանը Բաքվում կփորձի Ադրբեջանին համոզել, որ դեմ արտահայտվի Իրաքյան Քուրդիստանի անկախությանը:
Որոշ մեկնաբանություններում կարծիք է հայտնվել, որ Էրդողանը մտադիր է կրկնել «Աթաթուրքի մոդելը», այն է` ստեղծել Մոսկվա-Անկարա-Բաքու առանցք: Այդ թեմայով մի շարք հրապարակումներ են հայտնվել մասնավորապես ռուսական մամուլում: Էրդողանի Բաքու այցին ընդառաջ ռուսական աղբյուրները տեղեկատվություն են տարածել, որ Ռուսաստանը եւ Ադրբեջանը կարող են սպառազինությունների նոր խմբաքանակի, հատկապես` արդիական հակահրթիռային պաշտպանության համակարգերի առքուվաճառքի հարցով բանակցությունների նոր փուլ սկսել: Հայտնի է դարձել նաեւ, որ Թուրքիա է մեկնելու ՌԴ ԶՈՒ ԳՇ պետ Գերասիմովը: Ավելի վաղ Անկարայում է գտնվել Իրանի ԶՈՒ ԳՇ պետ Բեգերլին:
Վահրամ Աթանեսյան