Բոսֆորի գեղաշուք մզկիթներում նամազ անողների մեծ մասը չգիտի, որ դրանք Բալյան հայ ընտանիքից սերող արքունական ճարտարապետների ձեռքի գործն են:
Բոսֆորի գեղաշուք մզկիթներում նամազ անողները չգիտեն, որ դրանք կառուցվել են հայազգի Բալյանների կողմից. թուրք սյունակագիր
ՍՏԵՓԱՆԱԿԵՐՏ, հունվարի 17, ԱՐՑԱԽՊՐԵՍ: 18-19-րդ դարերում Ստամբուլում և նրա շրջակայքում կառուցված բոլոր պալատները, մզկիթները, եկեղեցիները, ամառանոցները, զորանոցները, դպրոցները, հիվանդանոցները, աշտարակները, աղբյուրներն ու թատրոնները Բալյանների ձեռքի գործն են: Այս մասին Türkiye թերթում գրել է Էքրեմ Բուղրա Էքկինջին և ներկայացրել պոլսահայ ընտանիքի պատմությունն ու ճարտարապետական գործերը։
Հոդվածագիրը գրում է, որ Բալյան ազգանունն առաջինն օգտագործել է վարպետ Գրիգորը (1764-1831թթ.)՝ Սելիմ 3-րդ սուլթանի պալատական ճարտարապետը։ Գրիգորի հայրը՝ Մերեմեթչի Բալի Քալֆան, Ստամբուլ է տեղափոխվել Կեսարիայից։ Գրիգոր Բալյանը մեծ հեղինակություն ու պատիվ է վայելել ինչպես հայերի, այնպես էլ կայսրության մյուս բնակիչների շրջանում: Գրիգորն այնքան է մտերմացել Սելիմին հաջորդած Մահմուդ 2-րդ սուլթանի հետ, որ վերջինս նրան ու ընտանիքին ազատել է հարկերից։ Նրա ամենահայտնի գործերից են Սելիմիյե զորանոցն ու Նուսրեթիե մզկիթը:
Գրիգորի որդի Կարապետ Ամիրան (1800-1866թթ.) նույնպես պալատական ճարտարապետ է եղել։ Նա իր փեսա Օհաննեսի և որդու՝ Նիկողոսի հետ 1853թ. կառուցել է Դոլմաբահչեի պալատը: Կարապետը կառուցել է 7 պալատ, 4 գործարան, 1 զորանոց, 1 մզկիթ, 7 եկեղեցի, 2 հիվանդանոց, 3 դպրոց, 2 ջրամբար:
Կարապետի որդի Նիկողոս Բալյանը (1825-1858թթ.) , ով կրթություն է ստացել Փարիզում, իր կարճ կյանքի ընթացքում մի շարք արժեքավոր գործեր է ստեղծել, որոնց թվում են՝ Օրթաքյոյի մզկիթը, Դոլմաբահչեի ժամացույցի աշտարակը: Նրա եղբոր՝ Հակոբի (1837-1875թթ.) ամենահայտնի աշխատանքը 1864թ. կառուցված Բեյլերբեյի պալատն է: Կարապետի որդիներից Սիմոն Բալյանը (1846-1894թթ.) նույնպես պալատական ճարտարապետ էր: Նրա ամենահայտնի ստեղծագործությունը Մաչքայի զինանոցն է:
Բալյանների ընտանիքի ամենակարկառուն ներկայացուցիչներից մեկն էլ Սարգիս Բալյանն է (1831-1899թթ.), որը վերականգնելով երկրաշարժից և հրդեհից ավերված Ստամբուլի շրջանները՝ նվաճել էր սուլթան Աբդուլ Համիդ 2-րդի վստահությունը:
Սարգիս Բալյանը ավելի քան 50 շինություններ է կառուցել, որոնց թվում են՝ Քանդիլլի Ադիլե Սուլթան պալատը, Յըլդըզ պալատական համալիրը, այսօրվա Ստամբուլի համալսարանի Համիդիե մզկիթը, ժամացույցի աշտարակը և այլն։
