Հայ-ադրբեջանական սահմանային լարվածության առկայությունը լիովին համապատասխանում է այն դիրիժորի հետաքրքրություններին, որը հակամարտության կողմերին զինելու ճանապարհով միաժամանակ մի քանի հարց է լուծում:
Չեմ կարծում, որ Ադրբեջանի օրակարգում լայնամասշտաբ պատերազմ սկսելու հարց կա. ադրբեջանցի քաղաքագետ
ՍՏԵՓԱՆԱԿԵՐՏ, դեկտեմբերի 25, ԱՐՑԱԽՊՐԵՍ: Tert.am-ի հետ զրույցում ասաց ադրբեջանական «Հյուսիս-Հարավ» հետազոտական կենտրոնի ղեկավար Արաստուն Օրուջլուն՝ նշելով, որ խոսքը Ռուսաստանի մասին է: Դրա միջոցով, ադրբեջանցի քաղաքագետի խոսքով, Ռուսաստանն իր վերահսկողության տակ է պահում հակամարտության կառավարումը, կողմերը կախվածության մեջ են մնում ՌԴ-ից. այս կերպ Ռուսաստանին հաջողվում է նաև տարածաշրջանում դոմինանտ դեր ստանձնել:
- Օրերս տեղի ունեցավ Ադրբեջանի և Հայաստանի նախագահների հանդիպումը: Ինչպե՞ս այն մեկնաբանվեց Ադրբեջանում: Ձեր կարծիքով՝ այն որևէ կերպ օգնե՞ց հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացին:
- Պետության գլուխների մակարդակով ցանկացած հանդիպում և նրանց միջև անցկացված ցանկացած քննարկում միշտ ավելի լավ է, քան՝ ենթարկվելով ներքին լսարանի թելադրանքին, որոնք իրենց պես ոչ պակաս արմատական են տրամադրված սպառնալ պատերազմով: Որպես կանոն, դրա արդյունքում ամեն ինչ վերջանում է շփման գծում գրանցվող մարդկային զոհերով, ինչն ավելի է սրում լարվածությունը երկու հասարակություններում: Ինչ վերաբերում է նրան, թե կոնկրետ հանդիպման հանգամանքը որքանով կնպաստի հակամարտության խաղաղ կարգավորմանը, կարծում եմ, որ մենք դեռևս շատ հեռու ենք այս ուղղությամբ կատարվող ռեալ քայլերից: Ավելին՝ կողմերն այսօր ավելի շատ հեռացել են հակամարտության լուծման ելակետից, ուստի հանդիպումը կարող է նպաստել մասամբ լարվածության նվազմանը և ոչ ավելին:
- Նախագահների հանդիպումից հետո ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը հայտարարություն տարածեց, որտեղ ասված էր, որ նախագահները պատրաստակամություն են հայտնել ՄԽ հետ աշխատել հակամարտության խաղաղ կարգավորման ուղղությամբ և սահմանային լարվածության կրճատմամբ: Բայց իրականում երկու կողմերի պաշտպանության նախարարությունները մշտապես հայտարարում են զոհերի մասին: Այստեղ չկա՞ հակասություն: Ինչի՞ արդյունքում է սահմանը լարված, եթե կողմերը, ըստ ՄԽ համանախագահների, պատրաստակամ են դրա նվազմանը:
- Երկու տասնամյակից ավել հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացը մեռյալ կետից չի շարժվում, ինչի հետևանքով, կողմերը նախապատվությունը տալիս են ռազմական հզորության մեծացմանը, որը բավական լուրջ գործոն է ոչ միայն ռազմական գործողությունների վերսկսման դեպքում, այլև՝ էֆեկտիվ միջոց է բանակցային գործընթացում: Սա նաև լիովին համապատասխանում է այն դիրիժորի հետաքրքրություններին, որը հակամարտության կողմերին զինելու ճանապարհով միաժամանակ մի քանի հարց է լուծում՝ հակամարտության կառավարումը մնում է իր վերահսկողության տակ, կողմերը նրանից կախվածության մեջ են մնում, այս կերպ հաջողվում է տարածաշրջանում դոմինանտ դեր ստանձնել և այլն: Հուսով եմ, որ բոլորին պարզ է, որ այս պարագայում շքերթը գլխավորում է Ռուսաստանը, որը աշխարհաքաղաքական վերջին դասավորումների արդյունքում բացարձակ հետաքրքրված չէ Հարավային Կովկասում առանցքային հակամարտության կարգավորմամբ, որովհետև իր ներկայացվածությունը և դերը տարածաշրջանում կարող է ապահովվել նման կոնֆլիկտների առկայության պայմաններում:
Բոլոր մնացած պարամետրերով Ռուսաստանն ամենևին գայթակղիչ չէ: Իսկ սահմանային լարվածությունն այս խճանկարի գլխավոր տարրերից է: Առանց դրա դժվար կլիներ բոլորին զգոն պահել ու հիշեցնել իրենց հզորության մասին: Ահա սա է կատարվում, այն էլ՝ բավական հաջող: Դրա համար է սահմանային լարվածության աճը Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հանդիպումից առաջ դարձել բավական հաջող:
- Երկու նախագահների հանդիպումից հետո Ադրբեջանը սահմանին կիրառեց ծանր տեխնիկա, տանկեր, եղան դիվերսիոն գործողություններ, որոնք հրադադարի ռեժիմի կնքումից հետո չէին կիրառվել: Սա հայկական փորձագիտական շրջանակների կողմից գնահատվում է որպես պրովոկացիա, ասվում է, որ Ադրբեջանը դեմ է հակամարտության խաղաղ կարգավորմանը և լուծման միակ տարբերակը տեսնում է ռազմական գործողությունների մեջ: Կարծում եմ՝ չեք համաձայնվի այս տեսակետների հետ: Այդ դեպքում, կարո՞ղ եք պարզաբանել՝ ինչու է Ադրբեջանը նման քայլեր նախաձեռնում:
- Ո՛չ, համաձայն չեմ. նույն բանն ասվում է նաև Ադրբեջանում, բայց Հայաստանի մասին: Խնդիրը հետևյալն է, որի մի մասի վերաբերյալ ես արդեն իսկ խոսեցի նախորդ հարցում: Բացի այդ վերահսկողության ռեալ մեխանիզմներ այսօր գոյություն չունեն, դրանք շատ դժվար է ներդնել, չէ՞որ հակամարտության կողմերի շփման հատվածը ձգվում է մի քանի կիլոմետր: Պարզապես ադրբեջանական ռազմական ղեկավարները կիրառում են ավելի կոշտ հռետորաբանություն, ինչը հայկական կողմին տալիս է հնարավորություն ներկայացնել իրավիճակն այնպես, ինչպես դուք նկարագրեցիք: Ադրբեջանական կողմի կոշտ հռետորաբանությունը կարող է կապված լինել Հայաստանում ռուսական ռազմական ուժերի ներկայացվածությամբ: Չնայած դա, կարծես թե, կապված է ռուս-թուրքական հարաբերություններով: Ամեն դեպքում, Բաքվում միշտ հաշվի են առնում հանգամանքը, որ Ռուսաստանը Հայաստանի ռազմաքաղաքական դաշնակիցն է, և Ադրբեջանն այս պահին այս միավորմանը կարող է հակադրել ադրբեջանա-թուրքա-վրացական համագործակցությունը:
- Ադրբեջանն ունի՞ ֆինանսական, մարդկային ռեսուրսներ լայնամասշտաբ պատերազմ սկսելու համար:
- Չեմ կարծում, որ Ադրբեջանի օրակարգում նման հարց կա: Բայց եթե դա իրականություն դառնա, ապա Ադրբեջանի ռեսուրսները երկու պարագայում էլ գերազանցում են:
- Ինչպե՞ս եք գնահատում Մինսկի խմբի աշխատանքը: Կարծիքներ կան, որ Ադրբեջանը ՄԽ համանախագահների կազմի փոփոխության կողմնակից է, որովհետև Մինսկի խմբի հայտարարություններն ավելի հասցեական են դարձել և չեն համապատասխանում ադրբեջանական մոտեցումներին:
- Ադրբեջանում Մինսկի խմբի հանդեպ բավական ոչ ստաբիլ վերաբերմունք կա, ինչը պայմանավորված չէ նրանով, որ ՄԽ հայտարարություններն իբրև ավելի հասցեական են դարձել:
Այստեղ, կարծում եմ, կարևոր դերակատարություն ունեն Ադրբեջանի և ՄԽ համանախագահների երկկողմանի հարաբերությունները: Պարզ է նաև այն, որ իր գոյության ամբողջ ընթացքում Մինսկի խումբը չկարողացավ առաջ տանել հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացը: Անձամբ ես միշտ խորապես համոզված եմ եղել, որ պետք էլ չէ նման բան ակնկալել, որովհետև հենց այդ ձևաչափում կան հետաքրքրությունների հակասություններ: Միաժամանակ, արդարացի չէ նաև զրոյական համարել Մինսկի խմբի ջանքերը, որովհետև ՄԽ-ն մեծ ջանքեր է գործադրել տարածաշրջանում խաղաղության պահպանման համար, թույլ չի տվել ռազմական գործողությունների վերսկսում, ինչը, բնականաբար, կործանարար կլիներ: Անձամբ ես դրական եմ գնահատում սա, որովհետև ելնում եմ այն սկզբունքից, որ «վատ խաղաղությունը լավ պատերազմից լավ է»:
