Tert.am-ի հետ զրույցում ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտի տնօրեն, թուրքագետ Ռուբեն Սաֆրաստյանն անդրադառնալով ռուս-թուրքական բարեկամության ու եղբայրության մասին պայմանագրի չեղարկման թեմային, ասաց, որ այդ պայմանագրի ստորագրմանը և բանակցություններին Հայաստանը չի մասնակցել, հայ ժողովրդի համար այն անհասկանալի էր:
Ռուս-թուրքական հարաբերությունները ՀՀ-ին վնասել չեն կարող. Ռուբեն Սաֆրաստյան
ՍՏԵՓԱՆԱԿԵՐՏ, փետրվարի 10, ԱՐՑԱԽՊՐԵՍ: «Այդ պայմանագրի հիման վրա 1921 թվականի հոկտեմբերին ստորագրվեց Կարսի պայմանագիրը, որն, ըստ էության, տարածքային առումով կրկնությունն էր Մոսկվայի պայմանագրի, շատ փոքր տարբերություններով, որով Հայաստանը բաժանվեց Քեմալական Թուրքիայի և Բոլշևիկյան Ռուսաստանի միջև: Մենք ունեցանք մեծ տարածքային կորուստ»,-ասաց թուրքագետը:
Հիշեցնենք, որ Ռուսաստանի Դաշնության Պետդումայի՝ Կոմունիստական կուսակցությունից պատգամավորները նամակ են հղել Ռուսաստանի նախագահին ու արտգործնախարարին՝ առաջարկելով չեղարկել Մոսկվայի 1921-ի մարտի 16-ի ռուս-թուրքական բարեկամության ու եղբայրության մասին պայմանագիրը:
Ռուբեն Սաֆրաստյանը վտանգ չի տեսնում այն հարցում, որ այդ պայմանագիրը կարող է չեղարկվել, քանի որ, ըստ նրա, եթե նույնիսկ Ռուսաստանը որոշի հետ վերցնել իր ստորագրությունը, դա հայերի համար ոչ մի նշանակություն ունենալ չի կարող, քանի դեռ խոսքը Կարսի պայմանագրի մասին չէ:
«Իսկ Կարսի պայմանագիրը, որն ստորագրվել է Մոսկվայի պայմանագրի հիման վրա, և որում կա Խորհրդային Հայաստանի ստորագրությունը, ըստ էության, Հայաստանի բաժանումն էր Խորհրդային Ռուսաստանի և Քեմալական Թուրքիայի միջև: Դա գործարք էր: Երբ Կարսի պայմանագրի հարցը հասունանա, կարծում եմ, որ այն ժամանակ մենք պետք է մեր շատ հստակ խոսքն ասենք, որ դա անարդարացի է: Բայց մինչ այդ շատ երկար ճանապարհ կա»,-նկատեց Սաֆրաստյանը:
Դիտարկմանը, թե Կարսի պայմանագրի հարցի հասունացման դեպքում հնարավոր է, որ Հայաստանը վնասներ կրի, Ռուբեն Սաֆրաստյանը պատասխանեց, որ պետք է հստակ տարբերակել, թե ինչ է նշանակում վնաս։
«Ոնց կարող ենք վնասվել, երբ մենք մաս ենք կազմում ՀԱՊԿ-ի, ի տարբերություն Վրաստանի և Ադրբեջանի, որոնք անդամ չեն: Եվ երկրորդ, մենք Ռուսաստանի հետ ռազմական համագործակցության մեջ ենք: Այսինքն, կարելի է ասել, մեր անվտանգությունը բավական պաշտպանված վիճակում է»,– ասաց նա:
Ռուբեն Սաֆրաստյանն ասաց, որ այստեղ մեկ ուրիշ հարց կա. «Ես այս հարցը դիտարկում եմ Մերձավոր Արևելքում տեղի ունեցող փոփոխությունների համատեքստում, որովհետև, ըստ էության, Մերձավոր Արևելքում տեղի են ունենում աշխարհաքաղաքական կարևոր գործընթացներ: Այն սահմանները, որոնք ստեղծվել էին Ֆրանսիայի և Անգլիայի միջև ստորագրված պայմանագրով, որին հետագայում միացել էր Ռուսաստանը, և Սևրի պայմանագրով, հիմա, ըստ էության, կանգնած են վերանայման վտանգի առջև, իսկ դա նշանակում է, որ արդիական է դառնում Քրդական պետության ստեղծման խնդիրը: Դա էլ իր հերթին նշանակում է, որ անխուսափելիորեն պետք է նորից սկսվի քննարկվել Սևրի պայմանագիրը»:
Ինչ վերաբերում է քաղաքագիտական շրջանակներում հնչող դիրքորոշումներին, թե ռուս-թուրքական հարաբերությունների էլ ավելի սրման պարագայում Հայաստանը միայն կտուժի, քանի որ կհայտնվի գերտերությունների շահերի բախման թիրախում, Ռուբեն Սաֆրաստյանն ասաց, թե այդ մոտեցումների հետ բացարձակ համաձայն չի. «Ռուս-թուրքական հարաբերությունների սրումը տեղի է ունենում սիրիական ճգնաժամի պատճառով, և հետագա սրման գործընթացը կարող է ավելի արագանալ հենց Սիրիայի իրադարձությունների հետ կապված»:
