Լքված Թալիշ գյուղի մոտ գտնվող խրամատները հիշեցնում են Առաջին համաշխարհային պատերազմը, գրում է ամերիկահայ գրող Քրիս Բոհջալյանը The New York Times-ում՝ նկարագրելով Լեռնային Ղարաբաղի առաջնագիծը:
Իմ հպարտ ուխտագնացությունն իմ հայրենիք. Քրիս Բոհջալյանի հոդվածը The New York Times-ում
ՍՏԵՓԱՆԱԿԵՐՏ, դեկտեմբերի 7, ԱՐՑԱԽՊՐԵՍ: Tert.am-ի հաղորդմամբ՝ հեղինակը հիշում է, թե ինչպես սեպտեմբերի առաջին օրը 32-ամյա կապիտան Գեղամ Գրիգորյանը, ձեռքով ցույց տալով հյուսիս-արևելքը՝ դեպի Ադրբեջան և ականապատ բուֆերային գոտի, ասում է. «Եթե խաղաղություն ես ուզում, պետք է պատրաստվես պատերազմի»:
Բոհջալյանը հիշեցնում է, որ այս տարի գարնանն Ադրբեջանը հարձակվել էր Լեռնային Ղարաբաղի վրա՝ խախտելով 1994 թվականից գործող հրադադարը: 400 բնակիչ ունեցող Թալիշն այնքան էր գնդակոծվել, որ այսօր բնակիչներն այն լքել են և բնակություն հաստատել երկրի այլ հատվածներում: Գրիգորյանը, ում հետ զրուցում է հեղինակը, միջազգայնագետ է, սակայն վստահ է, որ Լեռնային Ղարաբաղին նա ավելի շատ պետք է զինված ուժերում իր ներկայությամբ:
Հոդվածագիրը պատմում է, որ այս ամառ գնացել է Ղարաբաղ՝ այն նույն պատճառով, որով ամեն տարի վերադառնում է Հայաստան և Արևելյան Թուրքիա՝ դեպի հայկական քաղաքակրթության հետքերը: «Այս հողն իմ արյան մեջ է, և իմ այցերն ուխտագնացություն են: Ես ամերիկահայ եմ, բայց կյանքիս միայն կեսին ես հասկացա, թե ինչպես է ինձ կանչում այս հնագույն երկիրը»,- գրում է նա:
Լեռնային Ղարաբաղի և Ադրբեջանի միջև շփման գիծը ռազմավարական նշանակություն ունի, դա այն թեժ կետերից է, որ կարող է ապակայունացնել Կովկասը: Հեղինակը նշում է, որ ապրիլյան քառօրյա պատերազմը, որի ժամանակ հարյուրավոր զինվորներ զոհվեցին և որին մասնակցում էին տանկեր, հրետանի և անօդաչու սարքեր, կարճ էր և կատաղի: Հոդվածագիրը նշում է, որ Թալիշում ադրբեջանցի զինվորները սպանել և խոշտանգել են հայ ծեր ամուսինների, ինչպես նաև կտրել են հայ զինվորի գլուխը, ինչի պատճառով Միացյալ Նահանգների Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի անդամ Բրեդ Շերմանը կոչ է արել հետաքննել Ադրբեջանի պատերազմական հանցագործությունները:
Հոդվածագիրը, ներկայացնելով Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը, նշում է, որ նա համաձայն չէ որոշ վերլուծաբանների կարծիքի հետ, թե «Լեռնային Ղարաբաղի հայերն օկուպանտ ուժ են», և ոչ թե իր ԴՆԹ-ի պատճառով, այլ որովհետև վստահ է, որ պատմությունը հայկական կողմից է: Երկիրը 140.000 բնակչություն ունեցող նոր զարգացող ժողովրդավարություն է, որ դիմադրում է 9,5 միլիոն բնակչություն ունեցող նավթով հարուստ բռնապետության: Նրա դաշնակիցը միայն Հայաստանն է, որը հաճախ փոքր պետության միակ փրկության օղակն է:
«Ադրբեջանը հետևողականորեն ցույց է տվել, որ չի կարող կառավարել Լեռնային Ղարաբաղը»,- Ստեփանակերտում սրճելիս հոդվածագրի հետ զրույցում ասել է ԼՂՀ օմբուդսմեն Ռուբեն Մելիքյանը: «Միայն ժողովրդի ինքնորոշման հարցը չէ, դա մի ժողովրդի ինքնորոշման հարց է, որը ոչնչացման վտանգի տակ է»,- հավելել է նա:
Սա քիչ տարբերություն չէ, գրում է հեղինակը՝ հիշեցնելով Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի սպառնալիքները՝ կործանել ուղևորատար ինքնաթիռները Ստեփանակերտի նոր օդանավակայան թռչելու դեպքում, ինչպես նաև Բուդապեշտում ՆԱՏՕ-ի սեմինարներներից մեկի ժամանակ հայ զինվորականի սպանած ադրբեջանցի Ռամիլ Սաֆարովին հայրենիքում հերոսացնելը: Իսկ վերջերս էլ Ալիևը խախտել է հրադադարը խոշոր հարձակմամբ, որի ընթացքում երկու դպրոց է գնդակոծվել:
«Լեռնային Ղարաբաղում մարդկանց հետ ժամանակ անցկացնելուց հետո ինձ համար պարզ է, որ միակ ճանապարհը, որ այդ երկիրն Ադրբեջանի մաս կլինի, այն դեպքում կլինի, եթե Ադրբեջանը գրավի այն, և չնայած Ադրբեջանը շատ ավելի մեծ է՝ ես չեմ կարող պատկերացնել, որ դա երբևէ տեղի կունենա»,- գրում է հեղինակը:
Ղարաբաղի ժողովուրդը կատաղորեն պաշտպանում է իր տունը:
«Հայերի համար սա գոյատևման համար տարվող պայքար է: Դա մեր հայրենիքի մի մասի պահպանումն է»,- գրում է Բոհջալյանը՝ հիշեցնելով, որ հայերն էթնիկ զտումների են ենթարկվել ցեղասպանության ժամանակ: «Այնտեղ (Օսմանյան կայսրությունում) մեզանից յուրաքանչյուր չորսից երեքը համակարգված ոչնչացվել է Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ»,- գրում է նա:
Եվ այդ պատճառով Լեռնային Ղարաբաղը հետքայլի իրավունք չունի: Այդ պատճառով է, որ այս երկիրը, չնայած իր փոքր լինելուն, միշտ բավականաչափ զինվորներ ունի խրամատներում, եզրափակում է հեղինակը:
